ادبیات فارسی دروس 5تا8
 
سامانه آموزش دروس اول دبیرستان
 
12 / 12 / 1390برچسب:, :: 11:25 ::  نويسنده : پرهام حیدری

خودآزمايي درس 5 :

ا – دو نمونه از اعتقادات عياران را در متن بيابيد و بيان كنيد : با توجه به گفت و گوي سمك و آتشك با يكديگر، عياران «به عهد و پيمان خود پاي بندي داشته اند» : «رازدار» و «جوان مرده» بوده اند.


2 – كدام ضرب المثل اين درس در زبان امروز رايج است؟

شيرآمدي يا روباه ؟


3 – در سخن ((انگشتري به من داد تا چون تو را پيش مي برم. از عهده اي من كار من بيرون آيد)) انگشتري به من داد بيانگر چه مفهومي است؟

با دادن انگشتربه عنوان تضمين به من قول داد و مرا مطمئن كرد.

4 - سمك در گفتگوبا سياه گيل، چه كسي را برادر خود معرفي كرد؟

آتشك


5 – سه عبارات را كه در نثرامروز موجود است در متن پيدا كنيد.

ديروز قطران را دل سنگ ديدم ./ آتشك در دست و پاي سمك افتاد / شيرآمدي يا روباه ؟


6- كار سمك در مورد قطران خيانت بود يا سياست ؟ چرا؟

سياست بود زيرا عهد و پيماني بين آنها نبود كه خيانتي در امان باشد. سمك در اين ماجرا، مقابله به مثل كرد، يعني همان كاري را كرد كه خواستند با او بكنند.


7 – معادل امروزي «فروبريم» (بگذار تا فردا داری در ميدان فرو بريم)و «قفا زدن» چيست؟

برپا كنيم / پس گردني


8 – «گودال » و «گرد» با چه كلمه اي از درس ارتباط و لفظي معنايي دارد؟

با واژه ي «گو» در عبارت «گوي بود ، در آن گر رفت و به كمين نشست»

 

درس ششم داستان خير و شر:

نكته ها : كتاب «داستان هاي دل انگيز ادبيات فارسي به قلم «دكتر زهرا كيا» است. محتواي اين كتاب «بازنويسي چند داستان زيباي فارسي است. يكي از داسان هاي كتاب داستان هاي دل انگيز ادبيات فارسي داستان خير و شر است. ناخدا اين داستان كتاب «هفت پيكر» نظامي گنجوي است. خير و شر داراي پيام هاي بسياري است . محتوايي ترين پيام داستان اين است كه كشاكش بين نيكي و بدي هميشگي است ولي سرانجام خوبي بر بدي و نيك انديشي بر بد انديشي پيروز مي شود. معني ابيات شعر : بيت اول : بي درنگ آن سنگ گردن بها و درخشان را بيرون آورد و آن را پيش آن موجود پست (شر) كه مشك آبي با خود داشت : گذاشت .


بيت 2 : خير به شر گفت : من از تشنگي دارم مي ميرم، به من كمك كن و با دادن جرعه اي آب اين آتش تشنگي مرا بر طرف كن.


بيت 3 : از آن آب زلال و گواراي چون عسل يا از سرجوانمردي جرعه اي به من ببخش و يا آن را در برابر اين سنگ هاي قيمتي بفروش.


بيت 4 : خير به شر گفت : بلند شو ، شمشير و خنجر ( منظور وسيله اي نوك تيز است و همراه آن جرعه اي آب براي من تشنه بيار)


بيت 5 : چشم هاي مرا كه از شدت عطش مثل پاره هاي آتش سرخ و داغ شده بيرون آور و با دادن جرعه اي از آن آب گوارا، آتش تشنگي ام را خاموش و برطرف كن.


بيت 6 : شر كه خير را آماده ديد خبرش را درآورد و به سرعت بطرف خير كه مانند خاك خشك، تشنه ي آب و باران بود ، رفت .


نوك خنجر را به داخل حدقه ي چشم خير فرو برد و در حالي كه اصلاً از خاموش كردن چراغهاي روشن چشم او ، متأسف و ناراحت نبود . پس از آنكه تشنه را نابينا كرد به او آبي هم نداد، قصد حركت كرد.


لباس و وسايل مورد نيازش و آن سنگ قيمتي را برداشت و خير را كه نابينا شده بود، تنها بدون يا ر و آذوقه رها كرد.


بيت 7 : چشم هايي كه نابينا شده بودند، كاملاً مثل گذشته بهبود پيدا كردند.


بيت 8 : تنها فرزند من همين يك دختر عزير است و ثروت بسياري دارم.


بيت 9 : اگر به من دخترم علاقه داشته باشي و اينجا بماني، بيش ما از جان عزيرتر خواهي بود.


بيت 10 : تو را با رضايت كامل به عنوان داماد انتخاب خواهم كرد.


بيت 11 : همه گوسفندان و شترانم را به تو خواهم بخشيد تا از نظر سرمايه، كاملاً بي نياز شوي.


بيت 12: من همان هم سفرتشنه ي توام كه گوهرش را به سرقت بردي و من خوش بخت شدم و تو بدبخت


بيت 13: تو خواستي مرا بكشي اما خدا نخواست . چه خوش بخت است آن كس كه به خدا توكل كند و همواره از او کمک بخواهد.


بيت 14 : خداوند به من دولت داد و از من نگهداري كرد و اكنون مرا به مقام پادشاهي رساند.

بيت 15 : واي به حال تو كه آدم بد ذاتي هستي . تو قصد كشتن مرا دشاتي حالا خودت جان سالم برد نمي بري.


بيت 16 : شر گفت : درسته من به تو بدي كردم . اما تو به من امان بده و مرا بكش. به بدي من و كارم نگاه نكن و تلافي نكن زيرا اگر من بدي كرده ام به خودم كرده ام.


بيت 17 : هم چنان كه خير، خيرانديش است توشه ي و خير شر و بدي از تو سر نمي زند.

بيت 18 : چوپان لباس شر را گشت و آن را در سنگ قيمتي را كه در كمرش جاسازي كرده بود پيدا كرد.


بيت 19 : چوپان گوهرها را پيش خير آورد و گفت : سرانجام آن گروه هاي گم شده، به خیر كه قلبش چون گوهر پاك است برگردانده شد.

 

خودآزمايي درس 6 :
1- منظور از «خاك تشنه» در بيت

«شر كه آن ديد، دشنه بازگشاد / بيش آن خاك تشنه رفت چو باد» كيست؟
مقصود خير است. شباهت بين خير و شر و خاك تشنه‌، نياز شديد به آب و نيز فروتني و افتادگي است

2 – محوري ترين پيام داستان چيست؟ انسان خوب و بد هر دو نتيجه اعمال خود را در همين دنيا مي بينند

3 – چرا «شر» چشم هايش را از خير طلب كرد؟ شر به خير گفت : كه از او چيزي مي خواهد كه نتواند آن را پس مي گيرد.نيت قلبي او اين بود كه با كور كردن خير، اموالش را غارت كند و با رها كردن او در بيابان او را بكشد.

4 – با مطالعه ي داستان هابيل و قابلي در قرآن مجيد، چه وجه اشتراكي بين اين دو داستان ديده مي شود؟ موضوع كلي هر دو ، رويارويي با نيكي و بدي است . خير و هابيل، مظهر نيك آنديشي و شر و قابل مظهر حسادت و بد انديشي اند.
گوهر اول : لعل هايي كه شر از خير گرفت / گوهر دوم : خير كه قلبش مثل گوهر، پاك و بي ارزش بود.

 

بياموزيم (2)
استعاره :
هر گاه كسي يا چيزي را كه به كسي يا چيز ديگر مانند كنيم، آراي ي تشبيه پديد مي آيد، اگر از چهار ركن تشبيه، وجه شبه و يكي از دو ركن «مشبه» يا «مشبه به» را هم حذف كنيم ، تشبيه به استعاره تبديل مي شود.
تشبيه ، ادعاي همانندي دو چيز است. اما استعاره، ادعاي يكساني و يكي بودن است.


نمونه هاي استعاره در درس هاي گذشته :

چرخ گردون به خواست و فرمان او پاينده (چرخ گردان، استعاره براي آسمان)

درود بر پسين بازپسين – گره گشاي هر بندي (بند ، استعاره براي گرفتاري و سختي) قطره ي دانش كه
بخشيد ز پيش / متصل گردان به درياهاي خويش (درياها ، استعاره براي دانش بيكران الهي )
استعاره در حقيقت همان تشبيه است با اين تفاوت كه در استعاره يك طرف تشبيه (مشبه يا مشبه به )
ذكر مي شود. مثال براي حذف مشبه به (چهره اش شكفت (چهره به گل تشبيه شده است)

مثال براي حذف مشبه :

آبشاري طلايي بر شانه هايش ريخته بود (گيسوان به آبشار تشبيه شده است


درس هفتم طوطي و بقالي :

يكي از متون مهم و ارزشمند ادبي و عرفاني فارسي، مثنوي معنوي است. اين مثنوي سروده مولانا جلال الدين بلخي است. داراي بيست و شش هزار بيت است و در شش دفتر فراهم آمده است . مثنوي معنوي ، مطالب نغز (شيوا) و لطيف عرفاني و اخلاقي به شيوه تمثيل و حكايت بيان شده است . داستان طوطي و بقال در دفتر اول مثنوي آمده است. هدف و پيام داستان نشان دادن زيان ها و نادرستي داوريهاي سطحي و غيرمنطقي و نيز پرهيز از شتاب و اشتباه در قضاوت ، هنگام مشاهده ي تشابه دو پديده است.

 

خود آزمايي درس 7 :
1. رابطه دو بيت زير را با متن درس پيدا كنيد:

آن يكي شير است اندر باديه/ و آن دگر شير است اندر باديه

آن يكي شير است كادم مي خورد/ و آن دگر شير است كادم مي خورد
اين دو بيت و ابيات متن درس شماره 17 پيام يكساني دارند. در اين دو بيت، شير درنده كه در باديه (بيابان است) با شيرنوشيدني كه در باديه (ظرف بزرگ) است مقايسه شده است. هر دو در نام و محل، شباهت هاي ظاهري دارند اما تفاوتشان بسيار است آن يكي آدم مي خورد و اين يكي را آدم مي خورد.

2 – ارتباط آخرين بيت درس را با داستان تشريح كنيد مولاناف پيام خود را در آخرين بيت بطور آشكار بيان كرده است و آن اين است كه در انتخاب دوست و هم نشين بسيار احتياط كنيم همه از لحاظ ظاهر انسان هستيم اما چه بسار شيطان هايي كه در چهره انسان در مسير زندگي ظاهر مي شوند.

3 – چرا قياس طوطي خنده آور بود؟ او تنها به ظاهر قضاوت كرد چون خودش به خاطر ريختن شيشه حاوي روغن گل بخارات شد و موهاي سرش ريخت. تصور مي كرد كه هر كس كه سرش مو ندارد. مثل او به خاطر ريختن روغن گل مجازات شده است.

 

بياموزيم (2)
تمثيل :
آوردن حكايتي از روشن تر شدن مقصود تمثيل ناميده مي شود. چنانكه مولانا براي اينكه به ما سفارش كند كه بايد از زندگي ديگران عبرت بگيريم و اشتباهات آنها را تكرار نكنيم داستان شير و گرگ و روباه را بازگو مي كند. در اين داستان تمثيلي هر يك از حيوانات، خود نماد و نشانه ي چيزي هستند، شير نماد قدرت مطلق، گرگ نماينده ي انسان هاي خودبين و گستاخ و روباه نما و عبارت ديگران و پندپذيران از خود گذشته است) مولانا و مثنوي براي بيان مطالب اخلاقي و عرفاني خود از تمثيل بسيار بهره گرفته است. به كمك تمثيل مي توان بسياري از مفاهيم را به روشني منتقل كرد.

 

آزمون فصل 2 :

1 – قديم ترين و محبوب ترين و رايج ترين نوع ادبي در ميان ملت ها .......بوده است.

2 – مفهوم و پيام كلي بيت زير چيست؟
اي برادر، قصه چون پيمانه است /معني اندروي به سان دانه است

3 – داستان سمك عيار ما اغلب قصه هاي گذشته ادب فارسي چه تفاوت عمده اي دارد؟

4 – معني واژه هاي مشخص شده را بنويسيد : مي رفت تا از «طلايه» بگذشت ....../ در آن «گو» رفت و به كمين نشست ....../ در اين كار «تعبيه اي » است ........./ تو را به جان ، زينها مي دهد...............

5 – جمله هاي زير رابه شكل ساده بنويسيد:
الف – توا او را بخواستي بردن ..........
ب – تواني رفيق ..........................

6 – معني واژه هاي مشخص شده را بنويسيد:
توان شراب بسيار برخورد «پيمود» ........./هر چه يافت از زمينه و سمينيه با خود برد ......../ لشكر «شبيخون » آرند.........../

7 – اين جمله را معني كنيد : «آتشك ، هواي عياري اي كرده است»!

8 – دكتر «زهرا كيا» در كتاب «...........» دوستان خير و شر را از
مثنوي «............» سروده ي نظامي ، انتخاب و بازنويسي كرده و همراه چند دوستان بازنويسي شده ي زيباي ديگر، ارائه نموده است.

9- منظور از «ريگ» چيست يا كيست؟ چرا از اين تعبير استفاده كرده است؟

10- محوري ترين داستان خير و شر چيست؟

11 – از كلمات داده شده پاسخ هاي درست را برگزينيد:
تشبيه ، ادعاي (همانندي – يكساني) است در حالي كه استعاره ادعاي (همانندي – يكساني) است.

12 – در هر يك از ابيات زير، استعاره را كشيدن خط به دور آن دقيقاً مشخص كنيد
الف – قطره ي دانش كه بخشيدي ز پيش /متصل گردان به درياهاي خويش
ب – حالي آن لعلي آبدار گشاد / پيش آن ريگ آبدار نهاد
پ – شر كه آن ديد، دشنه بازگشاد / پيش آن خاك تشنه رفت چو باد
ت – آمد آورد پيش خير فراز / گفت : گوهر به گوهر آمد باز

13 – مثنوي معنوي ، اثر ........است، در اين كتاب مطالب نغز و زيباي .......به شيوه ي .........بيان شده است. اين مثنوي داراي ..........

14- تغييرات ايجاد شده در بيت زير را اصلاح كنيد:
«باغ قيام مي كند، سرو سلام مي كند/ غنچه پياده مي رسد، سبزه سوار مي رود

فصل 3 - ادبيات پايداري
درس هشتم - گلهايي كه در نسيم آزادي مي شكفد ادبيات پايداري :
نكته ها ، تعريف ادبيات پايداري (ادب و مقاومت) : مجموعه سروده ها و نوشته هايي است كه موضوع اصلي آن ها، دعوت به مبارزه و پايداري در برابر بيدادگران است.
اصلي ترين مسائل ادبيات پايداري عبارتند از : الف – دعوت به مبارزه و تحمل سختيها و مشكلات آن
ب – بيان بيدادگريها و تصوير چهره هاي بيدادگران
پ – ستايش آزادي و آزادگي
ت – نشان دادن افق روشن پيروزي كه ره آورد تلاش، وحدت و همدلي و مبارزه مستمر است
ث – ترسيم مظلوميت مردم
ج- بزرگداشت و ستايش مردم مبارز و شهدا

بهترين نمونه هاي ادبيات پايداري را در ادبيات هشت سال دفاع مقدس ايران، ادبيات فلسطين و كشورهاي آمريكاي لاتين مي توان يافت
درس 8
گل هايي كه در نسيم آزادي مي شكفد مفهوم در بيت درس : ما شهيدان انقلاب اسلامي با حاكم بيدادگر مبارزه و خون خود را در اين راه نثار كرديم تلاش ما همچون نسيم سحري آزادي مردهايي بود. نسيم سحرگاه كه مي وزد، ما را به ياد آوريد.
خود آزمايي درس 8 :
1 – نويسنده كدام واقعه روزگار ما را به شعر مانند كرده است؟ انقلاب شكوهمند ملت ايران
2 – منظور از گل هايي كه در نسيم آزادي مي شكفد چيست؟
منظور انديشه ها و تفكرات بر حق است ، همچنين مي تواند استفاده براي هنرمندان و انديشه وراني باشد كه مسير درست را يافته اند و در فضايي برخوردار از آزادي، توانايي ها و قابليت هاي خود را در راه بر پايي حق بكار گرفته اند.
3 – منظور نويسنده از «هنرمندان بسياري خود را به قطار رسانده اند» چيست؟ بسياري از هنرمندان را مقدم بر مردم مي داند، يا مردم را راهنماي هنرمندان؟
باتوجه به عبارت هاي «هنرمندان بسياري، خود را به قطار (مردم انقلابي) رساندند و با مردم نشستند و قلبشان با قلب مردم هماهنگي يافت و اميدوارم كه هنرمندان ، قلبشان همچنان با مردم تپيد . نويسنده مردم را راهنماي هنرمندان مي داند.

خط خورشيد:

نكته ها : شعر« خط خورشيد» برگرفته از كتاب «مثل چشمه ، مثل راد» اثر شاعر معاصر، قيصر امين پور» است. موضوع كلي شعر، توصيف فضاي تاريك قبل از انقلاب و بازگشت امام خميني به ايران است.

معني و مفهوم مصراع ها:

گاه گاهي مبارزان «آزادي خواهان همانند شهاب كه براي زماني كوتاه در دل تاريكي مي درخشد به سرعت محو مي شود، عليه حكومت پهلوي قيام و افشاگري مي كردند و به زودي به شهادت مي رسيدند. مثل پاك كن كه خط را پاك مي كند و مثل ابر سياه كه نور خورشيد را مي پوشاند. در آن محيط خفقان گرفته، عوامل و نيروهاي وابسته به حكومت شاه و آزادي خواهان را از ميان برمي داشتند و مي كوشيدند خاطره ي امام را كه در تبعيد بود، از يادها محو كنند.
«مردي از شرق برخاست آسمان را ورق زد» يعني مثل طلوع خورشيد كه وضعيت آسمان را دگرگون مي كند و از ظلمت به روشني مي رساند، امام نيز وضعيت سياسي ، اجتماعي و .......ايران را متحول كرد.
خودآزمايي درس 8 :
1 – در شعر «خط خورشيد» چند نماد و نشانه را مشخص كنيد
شب : نماد ستم و خفقان / آسمان : نماد پاكي ، خوبي و بخشندگي / خزان ، نماد يأس و نااميدي / ستاره و شهاب : نماد مبارزان / هواي مه آلود : نماد خفقان
2 – اين شعر در چه قالبي سروده شده است؟
قالب نيمايي شعر نو
3 – در نمونه از «تشخيص » را در شعر بيابيد :
تشخيص : نسبت دادن حالات و صفات انسان است به پديده هاي ديگر، در اين درس پديده هايي مانند آسمان، شهاب و خورشيد در معناي حقيقي خود بكار نرفته اند كه با نسبت دادن صفات و حالات و كارهاي انسان به آن ها، آرايه ي تشخيص بكار رفته باشد.
4 – دو بيت از شعرهاي اين كتاب را كه داراي آرايه ي «مراعات نظير» باشد انتخاب كرده بنويسيد.
قطره ي دانش كه بخشيدي ز بيش / متصل گردان به درياهاي خويش
اي برادر ،قصه چون پيمانه است / معني اندروي بسان دانه است
آتشم را بكش به لختي آب ........./
گفت : مردم ز تشنگي در ياب / آتشم را بكش به لختي آب
شر كه آن ديد، شبه باز گشاد / پيش آن خاك تشنه نرفت چو باد
بياموزيم 4 :
تعريف مراعات نظير : آوردن حداقل دروازه «سخن» است كه با هم به نوعي هنرمندانه متناسب و ارتباط داشته اند، چنان كه سراينده اي شعر «خط خورشيد» واژه هاي «دفتر» پاره، برگ ، فصل ، حرف ، خط خورده ، صفحه ، مشق شب، خط زدن، پاك كن ، ابر، پاك كردن و ورق زدن را كه همگي اصطلاحات و كلمات مدرسه اي آورده اند، در سروده ي خود آورده است.
اگر از آرايه ي مراعات نظير هنرمندانه و به جا استفاده شود بر زيبايي و گيرايي شعر و نثر افزوده شود.
ارغون جام عقيقي به سمن خواهد داد/ چشم نرگس به شقايق نگران خواهد شد
زندگي زنگ تفريح نيست، ساعت بعد حساب داريم.

نظرات شما عزیزان:

نام :
آدرس ایمیل:
وب سایت/بلاگ :
متن پیام:
:) :( ;) :D
;)) :X :? :P
:* =(( :O };-
:B /:) =DD :S
-) :-(( :-| :-))
نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه:





درباره وبلاگ

به سامانه آموزشی دروس اول دبیرستان خوش امدید.
آخرین مطالب
پيوندها

تبادل لینک هوشمند
برای تبادل لینک  ابتدا ما را با عنوان سامانه آموزش دروس اول دبیرستان و آدرس sadad.lxb.ir لینک نمایید سپس مشخصات لینک خود را در زیر نوشته . در صورت وجود لینک ما در سایت شما لینکتان به طور خودکار در سایت ما قرار میگیرد.درصورت خراب بودن درقسمت نظرات به ما اطلاع دهید.







ورود اعضا:

نام :
وب :
پیام :
2+2=:
(Refresh)

<-PollName->

<-PollItems->

خبرنامه وب سایت:





آمار وب سایت:  

بازدید امروز : 13
بازدید دیروز : 29
بازدید هفته : 45
بازدید ماه : 513
بازدید کل : 178594
تعداد مطالب : 135
تعداد نظرات : 15
تعداد آنلاین : 1